W tej cześci zajrzymy do obowiązujących w Lasach Państwowych przepisów dotyczących funkcji lasów.
Według Zasad Hodowli Lasu z 2000r zatwierdzonych przez DGLP (Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych) mamy:
§ 6
Dotychczasowe rozpoznanie naturalnych funkcji lasu pozwala wyróżnić,
ze względu na sposób ich świadczenia, trzy grupy funkcji:
1) biotyczne, które tworzą potencjał biotyczny lasu w przestrzeni,
2) ochronne, które chronią walory przyrody i środowisko naturalne w lesie i
poza lasem,
3) produkcyjne i reprodukcyjne, które zapewniają produkcję ożywionej i nieożywionej materii organicznej oraz odnawialność lasu i jego trwałość jako ekosystemu.
1. Funkcje biotyczne, określane też jako środowiskotwórcze, ekologiczne lub społeczne, mają swe źródło w procesach życiowych lasu, w szczególności w wiązaniu węgla atmosferycznego i tlenków azotu w masie organicznej,uwalnianiu tlenu, pary wodnej, fitoncydów, zapachów i wyrażają się tworzeniem potencjału biotycznego, którego wpływ rozciąga się zarówno na środowisko leśne, jak i na szeroko pojęte środowisko przyrodnicze w otoczeniu lasu.
13
W tej grupie funkcji wyróżnia się funkcje: klimatyczne, uzdrowiskowe, rekreacyjne, turystyczne, retencji, oczyszczania i dystrybucji wody oraz stymulacji produkcyjności w pozaleśnych działach gospodarki.
2. Funkcje ochronne, które chronią leśne i nieleśne zasoby przyrody i krajobrazu przed degradacją, utratą walorów, zanieczyszczeniem, albo przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.
Wyróżnia się tu funkcje ochrony różnorodności biologicznej i bogactwa genetycznego, ochrony naturalnych warunków życia człowieka, ochrony krajobrazu naturalnego, ochrony wody przed zanieczyszczeniem, ochrony gleb przed erozją, ochrony środowiska przed: hałasem, wiatrem, zapyleniem, promieniowaniem, powodzią, lawinami, osuwiskami, przemieszczaniem się zanieczyszczeń (funkcja bariery fizycznej), funkcje obronne, funkcje ochrony miejsc prowadzenia prac badawczych, funkcje historyczne, kulturowe, estetyczne, duchowe itp.
3. Funkcje produkcyjne, zwane też gospodarczymi, wśród których najczęściej wymienia się:
− funkcja produkcji biomasy i akumulacji energii, w tym produkcja drewna i użytków ubocznych tj. zwierzyny, grzybów, owoców runa leśnego, żywicy, ziół, kory, choinek, stroiszu itp.
− funkcje majątkowe i dochodowe,
− funkcje miejsca pracy,
− funkcje narzędzia rekultywacji terenu,
− funkcje miejsca różnorodnych usług dla ludności itp.
4. Wiele funkcji lasu nie zostało jeszcze rozpoznanych i zdefiniowanych.
Przyszłość ujawni z pewnością nowe funkcje lasu w przyrodzie, gospodarce i różnych dziedzinach życia człowieka.
5. Wielofunkcyjna gospodarka leśna powinna zapewniać możliwość trwałego i zrównoważonego pełnienia przez lasy wszystkich ich funkcji naturalnych, lecz wzmagać szczególnie te funkcje, które dla danego obszaru zostały uznane za wiodące.
……
§ 9
1. Do lasów ochronnych zalicza się lasy o szczególnych walorach przyrodniczych, uznane zgodnie z przepisami o ochronie przyrody za rezerwaty. Postępowanie w tych lasach określa plan ochrony rezerwatu.
2. Za lasy ochronne, zgodnie z art. 15 ustawy o lasach, mogą być uznane lasy, które:
1) chronią glebę przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymują usuwanie się ziemi, obsypywanie się skał lub lawin,
2) chronią zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, regulują stosunki hydrologiczne w zlewni oraz na obszarach wododziałów,
3) ograniczają powstawanie lub rozprzestrzenianie się lotnych piasków,
4) są trwale uszkadzane wskutek działalności przemysłu,
5) stanowią drzewostany nasienne lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin podlegających ochronie gatunkowej,
6) mają szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe lub dla obronności i bezpieczeństwa państwa,
7) są położone:
a) w granicach administracyjnych miast i w odległości do 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców,
……
§ 130
1. Do upraw plantacyjnych nadają się wyróżnione populacje, klony i mieszańce klonów następujących gatunków:
a) w skali gospodarczej:
− modrzew europejski,
− modrzew polski,
− świerk pospolity jako domieszka do brzozy lub modrzewia,
− brzoza brodawkowata i omszona,
− inne, wskazane przez DGLP;
W nadleśnictwie Goleniów rośnie świerk pospolity, obwód 350 cm, wysokość 39 m.
W nadleśnictwie Gryfino rośnie jodła olbrzymia, obwód 133 cm, wysokość 40m. Te przykłady pokazują potencjalne możliwości naszej przyrody. …
Skład pierwiastkowy drewna.
SKŁADNIKI DREWNO IGLASTE LIŚCIASTE
WĘGIEL (C)……………50,3 %…………49 %
TLEN (O)………………..43 %…………..44,3 %
WODÓR (H)……………..6 %……………6 %
AZOT (N)………………….0,2 %………….0,2 %
ZWIĄZKI MINERALNE0,5 %………….0,5 %
Węgla czystego w węglu wydobywanym w kopalniach jest od 75 do 97%.
Podręcznik fizjologii roślin drzewiastych podaje o warunkach procesu fotosyntezy w temperaturze nawet -6° C , co może zachodzić tylko w drzewach iglastych. Stąd udział węgla w składzie pierwiastkowym masy drewna iglastego jest wyższy o 2,65% (50,3% igl. do 49% liś.) Przekłada się to na niemal 10 dni w skali roku dłuższego procesu fotosyntezy i tym samym o tyle dni dłużej aktywnego pochłaniania C z CO2 w powietrzu przez drzewa iglaste.
Przy masie drewna całkowicie suchego: św. 410kg/1m3, jodły 440kg/1m3 i zawartości węgla na poziomie 50,3% otrzymamy wynik absorpcji węgla z CO² na poziomie 206kg dla św. i 221kg dla jodły. To z kolei pozwala nam obliczyć wolumen węgla pochłonięty przez cały cykl życia drzewostanu. Przyjmując dla świerka ten okres na 100 lat i docelowe ukształtowanie się bonitacji w klasie I otrzymamy wynik całkowitej produkcji 1 ha drzewostanu świerkowego na poziomie 1596 m³ masy drzewnej (grubizny i drobnicy). Taki wynik pokazuje nam poziom absorpcji węgla z CO² w ilości ponad 328 ton w ciągu 100 lat, czyli 3,28 t każdego statystycznego roku z każdego statystycznego ha lasu iglastego.
Każdy 1 tys. ha nieużytków zagospodarowanych w ten sposób może oczyścić powietrze z 3280 ton C z CO².
UWAGA
1. Z pozyskanego drewna zabieramy z lasu ca 2/3 masy.
2. Pniaki stanowią ca 20% masy drewna. Ich rozkład w ziemi trwa od kilku do kilkudziesięciu lat.
3. Klasa bonitacji drzewostanu określa jego potencjalną zdolność produkcyjną. Najwyższą jest klasa I. Rzaczej bardzo rzadko osiągana w naszych drzewostanach. Dominuje klasa II/III. Dla So kl.I ZP wynosi ca 1030 m3, dla kl. II ca 880 m3 i dla kl. III 706 m3, co należy uwzględnić przy ocenie stanu faktycznego.
4. Dla obliczania masy pochłanianego C z CO2 można przyjąć uproszczone liczenie 0,2 tony C/1m3 przyrostu masy drzewnej.
5. Dla obliczenia masy neutralizowanego CO2 wystarczy masę C podzielić przez 0,2727, czyli tyle ile % stanowi masa C w CO2.
6. Punkty 4 i 5 dają pogląd na rząd wielkości. Mogą być przydatne w obliczeniach dla niewielkich obszarów zadrzewionych. W LP obowiązują precyzyjne obliczenie z dokładnością do 1%, co jest zrozumiałe, biorąc pod uwagę ogrom mocno zróżnicowanej powierzchni leśnej.
Orientacyjna waga 1 m3 drewna absolutnie suchego (0% wilgotności) i zawartość w nim C. W zależności od źródła publikacji masy mogą się różnić. Tu znajduję sporą róznicę dla danych jodły, reszta mieści się w granicach tolerancji dokladności pomiarów.
Brzoza 1 kubik to 552 kg = 270 kg C/1m3
Buk 1 kubik to 620 kg = 304 kg C/1m3
Dąb 1 kubik to 603 kg = 295 kg C/1m3
Grab 1 kubik to 705 kg = 345 kg C/1m3
Olcha 1 kubik to 450 kg = 220 kg C/1m3
Osika 1 kubik to 374 kg = 183 kg C/1m3
Jodła 1 kubik to 382 kg = 192 kg C/1m3
Modrzew 1 kubik to 586 kg = 295 kg C/1m3
Sosna 1 kubik to 467 kg = 235 kg C/1m3
Świerk 1 kubik to 400 kg = 201 kg C/1m3
Mapka z GE z wstępnym zarysem granic Nadleśnictwa Stargard.Liniami fioletowymi oznaczono kierunek skąd najczęściej wieją wiatry. Kliknięcie w obraz powiększy go.
W dobie nieoczekiwanych smogów warto pomyśleć to takim naturalnym filtrze dla aglomeracji miejskiej Stargardu gdzie docierają zanieczyszczenia transgraniczne. Stargard znajduje się akurat na kierunku panujących wiatrów z Berlina, ledwie 120 km w linii prostej dzieli obrzeża obu miast. Lipsk i Magdeburg również znajdują się na nawietrznej korytarza panujących wiatrów w odległości odpowiednio ca 260 km i 280 km. W czasie mniejszym nawet od 2 godzin wiatr i chmury mogą przynieść nam część tego co tam wyemitowano do atmosfery. To jednak nie wszystko. Dużo poważniejszym zagrożeniem w tym względzie jest elektrownia Dolna Odra. Jej kilka kominów leży niespełna 42km ( w lini prostej) od Stargardu również po stronie nawietrznej do kierunku panujących wiatrów. Kominy są na tyle wysokie by w miejscu lokalizacji wyrzucić swoje wyziewy na tyle wysoko by miejscowi mieszkańcy nie zauważyli ich szkodliwej działalności. Stargardem tam nikt się nie przejmuje, leży wszak ca 50 km (drogą) dalej. Ukształtowanie terenu pomiędzy lokalizacją elektrowni Dolna Odra a Stargardem też jest niekorzystne. Ogólnie jest niekorzystne dla kierunku panujących wiatrów. O ile Szczecin ma naturalny filtr w postaci puszczy bukowej od strony południowo-zachodniej i dalej na południe i wschód, ze wzniesieniem do ponad 100 m.n.p.m. o tyle w kierunku na Stargard najwyższe wzniesienie nie przekracza 50 m.n.p.m w odległości ca 13 km od elektrowni. Dalej teren obniża się dla pradoliny jeziora Miedwie do poziomu 9-10 m.n.p.m. dla lustra wody w jeziorze by przedmieściach Stargardu osiągnąć ca 44 m.n.p.m. W tym względzie miasto Stargard nie ma żadnego naturalnego mechanizmu obronnego przed zanieczyszczeniami nie tylko transgranicznymi ale i rodzimymi, przez niezbyt fortunnie zlokalizowanym lokalnym największym trucicielem środowiska (i ludzi).
Ogólnie w Szczecinie mozna zaobserwować ciekawe wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza: najgorsze parametry są naczęściej rejestrowane na prawobrzeżu (os. Bukowe, Majowe i Słoneczne) natomiast w lewobrzeżnym centrum (ul. Piłsudskiego) czy dalej w kierunku Polic (ul. Łączna) powietrze pokazuje znacznie lepszą jakość. Podejrzewam, że przyczyną tego stanu rzeczy jest napływ powietrza kanionem Odry jako naturalnym korytarzem dla zanieczyszczeń ZEDO i transgranicznych. W tym przypadku filtr naturalny puszczy bukowej nie tyle nie działa co jest omijany. Stacja pomiaru zanieczyszczeń w Widuchowej to nieporozumienie. Ulokowana w niecce, na wysokości 2 m.n.p.m. może jedynie monitorować to co spłynie z powietrzem nad Odrą. Czyli nic wartościowego nie zauważy. Zarówno dla Szczecina jak i Stargardu bez znaczenia. Zupełnie inaczej rzecz wyglądałaby gdyby tę stację ulokować w okolicach Chojny, Nie tylko na najwyższym wzniesieniu lecz nawet na specjalnej konstrukcji wysokiej by wychwycić to co w emisji wysokiej płynie z wiatrem. To byłby dobry punkt ostrzegawczy i dla Szczecina i dla Stargardu.
Skuteczny filtr naturalny jest możliwy tylko w przypadku powołania nadleśnictwa w Stargardzie z priorytetem celu jego istnienia jako ochrony środowiska aglomeracji miejskiej. Zadanie na kilka kolejnych pokoleń.
Nie ma co udawać, że nadleśnictwo w Gryfinie czy jakiekolwiek inne gdziekolwiek w kraju ma priorytet dla miejsc położonych poza granicami jego zasięgów albo i leżących na mało lesistych jego peryferiach. Zawsze tak było, że każde centrum dbało zawsze o siebie najbardziej a dbałość o resztę malała wraz ze wzrostem odległości od centrum.
W lasach państwowych jest też dość ciekawy mechanizm finansowy. Otóż lasy RDLP Szczecin płacą dość solidny „haracz” na rzecz lasów np. Mazowsza. Tak samo płacą lasy Środkowego Pomorza czy też Warmii i Mazur – choć to akurat obszary w skali kraju o najsłabszych wskaźnikach rozwoju ekonomicznego społeczeństw.
Czyli mamy tu taki mechanizm: nie możemy wykorzystać własnych zasobów naturalnych dla poprawy jakości swojego życia bo mamy akurat te zasoby lepsze niż przeciętne w kraju i musimy dopłacić bogatszym we wszystko inne ale akurat ze słabszymi zasobami w kategorii gdzie to my mamy lepsze. Nie ważne, że nie mamy innych zasobów. Za to nikt nam nie dopłaca.To jakiś irracjonalizm.
Warto to sobie uświadomić.
Mamy też wyraźny zapis w prawie Lasów Państwowych, mówiący o tym komu i czemu mają lasy służyć.
Dla lepszego uzmysłowienia sobie wagi omawianego zagadnienienia wystarczy zastanowić się nad lokalizacją Szpitala w Zdunowie. Jedna z wiodących placówek medycznych w kraju koncentrująca się na leczeniu chorób płuc jest zlokalizowana w lesie sosnowym. Nie bez powodu.
c.d.n. Następny temat: Czysta woda dla Szczecina.
